6. Isertitat assigiinngisitaarneri
Kapitalimi uani saqqummiunneqarput inuiaqatigiit akornanni isertitat assigiinngisitaarneri. Kisitsisit nunani avannarlerneersut aamma EU-mi kisitsisinut sanilliunneqarput. Immikkoortumi kingulliullugit ilaqutariit meerartallit isertitaasa assigiinngisitaarneri immikkut naatsorsorlugit ilanngunneqarput.
Ilaqutariinni isertitat assigiinnginneri misissoraangatsigit isertitat atoriaannaat naligiissinnerat atorneqartarput. Taamaasilluni ilaqutariit angissusaat apeqqutaatillugu aamma ilaqutariinni najugaqartut ukioqqortussusaat apeqqutaatillugit sanilliussisoqarsinnaasarluni.
Tullinnguuppoq assigiinngisitaarinermi uuttuutit pingasut ilisaritinnissaat, taakku tamarmik immikkut isertitat assigiinngisitaarnerinik nassuiaassipput.
· Gini-koefficienti
· Piitsuussusermut qanissuseq
· S80/20
Nassuiaatit pingasut tamarmik The European Union Statistics on Income and Living Conditions (EU-SILC)-mi maleruagassat malillugit naatsorsorneqarput, EU-SILC-mi OECD-mi piumasaqaatit tamaasa anguneqarsimapput, taamaasilluni nunanut allanut sanilliunneqarsinnaalluarlutik, kapitali 7-imi immikkoortumi 7.6-imi takukkit.
Inuiaqatigiinni assigiinngisitaarnermi isertitat assigiinngisitaarnerisa kisiisa takutinneq ajorpai. Inuunermi sumut killissimaneq isertitat assigiinngisitaarneranni aamma takuneqarsinnaasarpoq. Assersuutigalugu nalinginnaasuuvoq inuusuttut ilinniartut isertitakinnerusarnerat, ilinniarlutilli naammassigaangamik nalinginnaasumik isertitaat qaffattarput taamatuttaaq sulinermik misilittagaqarneruleraangamik isertitaat qaffattarlutik. Inuiaqatigiit akornanni aamma isertitakinnerunissaminnik qinersisoqartarpoq, assersuutigalugu piffissap ilaannaa sulisaraanni.
6.1 2002-miit 2020-mut isertitat assigiinngisitaarneri
Immikkut isigineqartut siunertat assigiinngitsut pingasut takutippaat. 2004-imiit 2005-imut immikkut maluginiagassaavoq assigiinngissutsimi piitsuussusermullu qanissusermi appariaateqarujussuartoq, 2005-imi appariaat akileraartarnermut inatsisip allanngornerata sunniuteqarnera pissutaasimassaaq.
Akileraartussap akissarsiaasa ilanngaatissaa 40.000 kr.-miit 48.000 kr.-mut qaffanneqarpoq, nalinginnaasumillu akissarsianut ilanngaat 8.000 kr-miit 10.000 kr.-nut qaffanneqarluni, akileraartarnermullu pct.-i 2 procentpointimik qaffappoq. Allannguutit taakkua pissutaallutik isertitakinnerusartut akileraarnikinnerusalerput isertitaqarnerusartullu akileraarnerusalerlutik, tamakkiisumilli isigalugu akileraarutit nikippallaanngillat.
2020-mi isertitat aallaavigalugit suliffeqarnermut nunaqavissunut tapi akileraarutaasussaanngitsoq pilersinneqarpoq. Tapi pineqartoq sulinermut ilanngaamik taaguuteqartinneqartoq, isertitanut tigoriaannarnut sulisunut akinnattumik isertitalinnut annikinnerusunillu isertitalinnut ajunngitsumik sunniuteqarpoq.
Immikkut maluginiaqquneqarpoq 2016-imiit 2017-imut nikeriarneq ilaatigut utoqqalinersiassanut nunani allaniittunut akiliilernermi akileraartalerneq pissutaasut ilagimmassuk. Tamanna assigiinngisitaarnernut uuttuutinut 2017-imut sunniuteqarpoq.
Gini-koefficienti
Assigiinngisitaarnernut nassuiaat nunarsuarmi atorneqarnerpaaq tassaavoq Gini-koefficienti, isertitat assigiinngisitaarneri Gini-koefficinti atorlugu takuneqarsinnaavoq. Koefficienti kisitsisaavoq 1-ip 100-illu akornaniittoq. Gini-koefficienti 0-imut qaninnerugaangami isertitat assigiinngisitaarneri annikinnerusarput, inuiaqatigiinnilu assigiiaarnerusumik isertitat inissisimasarlutik.
Kalaallit Nunaanni Gini-koefficienti 2002-miilli qaffakkiartuaarpoq, tamatuma takutippaa inuiaqatigiinni isertitat eqqarsaatigalugit nikingassut annertusiartortoq. 2017-imi qaffasinnerpaasimavoq 36,0-iulluni tamatumalu kingorna apparsimalluni 34,9-mut 2018-imi aamma 34,6-imut 2018-imi 2019-imilu. 2020-mi nikingassut 2018-mi nalingatut, tassa 34.9-mut qaffaqqippoq, titartagaq 6.1. takuuk.
2017-imi isertitat nikingassutaat immaqa qaffasinnerpaajunngilaq. 2017-imi isertitat atoriaannaat naligiissinnerannut ilaapput, 2017-imi januaarip aallaqqaataani akileraarutigineqartalersut, sulisitsisut utoqqalinersiaqalernissamut Kalaallit Nunaata avataanut akiliutaat. Taakku aatsaat 2018-imi immikkoorsinneqarsinnaalerput Akileraartarnermut Aqutsisoqarfiup akileraarutinut paasissutissaataani isertitanit atoriaannarnit, isertitanit aamma isertitat atoriaannaat naligiissinnerinit immikkoorsinneqarnerisigut. Taamaasilluni 2017-imi isertitat nikinganeri appasinnerusimasinnaalluarput.
Titartagaq 6.1. 2002-miit 2020-mut Gini-koefficienti
Naatsorsueqqissaartarfimmit titartagaq 6.1, 2002-miit 2020-mit Gini-koefficientimik ersersitsisoq iluarsineqarpoq. Kisitsisit tamarmik Gini-koefficientimut tunngasut ajunngillat allanngortinneqaratillu. Titartakkami 6.1-imi titarneq kukkusumik ersersitsivoq, tassa Gini-koefficienti piviusumit qaffasinnerusoq ersersikkamiuk, taannali iluarsineqarpoq 11.11.2020-mi.
Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/INNIU101
Pissutsit piviusut malillugit naligiivissortunik isertitallit akuttusoorujussuupput. Gini-koefficientip pitsaaqutigaa kisitsit ataaseq atorlugu nassuiarsinnaagamiuk isertitakinnerpaat isertitaqqortunerpaallu qanoq nikingatiginerat. Taamaasilluni ajornanngitsuaqqamik isertitat assigiinngisitaarnerat nassuiaatigisinnaallugu.
Gini-koefficientimi isertitat qanoq inissisimanerat apeqqutaannginnerat Gini-koefficientip ajoqutigaa. Gini-koefficienti atorlugu takusinnaanngilarput piitsuunerpaat piitsuunerulersimanersut. Gini-koefficienti qaffakkiartoraangat taamaallaat takuneqarsinnaasarpoq isertitaqqortunerpaat isertitaqqortusiartornerat sukkanerusoq isertitakinnerpaanut sanilliullugit, inuiaqatigiinnilu nikingassut annertusigaluttuinnartoq.
Piitsuussusermut qanissuseq
Piitsuussusermut qanissuseq tassaavoq, piitsuussutsip inuiaqatigiinni inooriaatsimut uuttuunneqarnera. Piitsuussusermut qanittutut ilaasutut isigineqartarput, inuiaqatigiinni amerlanernit akissaqartinneqartunut akissaqanngitsut, isertitat tamakkerlutik naligisa medianiatut tamanna isigineqarpoq. Isertitat medianianiinneq tassaavoq innuttaasut affaat appasinnerusumik isertitaqaraangata innuttaasullu affaat amerlanerusunik isertitaqaraangata.
Piitsuussusermut qanissuseq uuttorniaraani isertitat kisiisa isigisariaqanngillat, tassami imaassimasinnaavoq inuk pigisaqareerluni isertitakinnissamik qinigaqarsimasoq. Maannakkuugallartoq Naatsorsueqqissaartarfik pigisanut tunngasunik paasissutissanik suliaqarneq ajorpoq, taamaattumillu piitsuussusermut qanissuseq taamaallaat isertitat atoriaannaat naligiissinneri ilaqutariinnut agguarneri tunngavigalugit naatsorsorneqartarluni.
2020-mi ilaqutariit isertitaanut nalunaarsuiffik ilaqutariinnik 28.081-inik nalunaarsuiffigineqarsimavoq. Taakku 53.600-nik inuttaqarput. Isertitat atoriaannaat naligiissinnerini ilaqutariinni isertitat ilaqutariit akorninnut tamanut agguarneqartarput. Tamanna pisarpoq isertitat atoriaannaat ilaqutariit amerlassusiisa naligiissitsinermut uuttuummut aaqqinnerinut, taamaasilluni ilaqutariit tamarmik assigiimmik isertitaqalersarput atoriaannarnik naligiissitsitanik.
Titartakkami 6.2-mi takuneqarsinnaapput piitsuussusermut qanissutsit . isertitat medianianit uuttuutit 40 pct., 50 pct. aamma 60 pct. atorlugit suliat. 2020-mi inuit 18 pct.-ii tassa 9.594-it isertitat medianiata 60 pct.-ini inissisimasimapput. Taanna malillugu inuit tallimaagaangata ataaseq piitsuussusermut qanissimapput.
2020-mi isertat medianiat 40 pct.-imut appartikkaanni inuit 3.806-it, 7,1 pct.-it piitsuussusermut qanissimapput. 2010-mili isertitakissutsimut killigititaq 40 pct.-imik isertitat medianianniittut piitsuussusermut qanissutsimittut 5-7 pct.-it missigisarpaat.
Titartagaq 6.2. 2002-miit 2020-mut piitsuussusermut uuttuutit
ROP50 aamma ROP60 ersersippaat ilaqutariinni isertitat medianiata 50 pct. aamma 60 pct. ataallugu isertitallit inuit akornanni amerlassusaat pct.-inngorlugu.
Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/INNIU101
Isertitakkaat aamma isertitakitsut nikingassusaat (S80/20)
S80/20 assigiinngiiaarnernut uuttuutaavoq, isertitaqqortunerpaat 20 pct.-ii aamma isertitakinnerpaat 20 pct.-iisa assigiinngissutaat. S80/20 atorlugu takuneqarsinnaavoq inoqutigiit isertitaasa assigiinngisitaarneranni isertitaqarnerpaat aamma isertitakinnerpaat nikingassutaat. S80/20 atorlugu nalinginnaavoq nunat tamalaani isertitat assigiinnginnerata nassuiaasiorneqartarnera.
Isertitakitsut aamma isertitaqqortuut imminnut nikingassusaat Gini-koefficientimitulli ipput. 2020-mi Kalaallit Nunaanni S80/20 malillugu uuttuut 5,5-imiippoq, takuuk titartagaq 6.3. taanna isumaqarpoq, ilaqutariit isertitakkaat isertitaat atoriaannaat naligiissinnertat 5,5-eriarluni isertitakitsunut sanilliullugu amerlanerusut.
Titartagaq 6.3 2002-miit 2020-mut inoqutigiit isertitakkaat aamma inoqutigiit isertitakitsut nikingassusaat
Malugiuk: Titartakkami takutinneqarpoq S80/20, assigiinngiiaarnernut uuttuut, isertitaqqortunerpaat 20 pct.-iisa aamma isertitakinnerpaat 20 pct.-iisa nikingassusaat. S80/20 atorlugu takuneqarsinnaavoq inoqutigiit isertitaasa assigiinngisitaarneranni isertitaqarnerpaat aamma isertitakinnerpaat nikingassutaat. S80/20 qaffasinnerugaangami nikingassut annertunerusarpoq, appasinnerugaangamilu annikinnerusarluni.
Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/INNIU101
6.2 Nunat tamalaat akornanni sanilliussinerit
Ilaqutariit isertitaasa nikinganerat, aamma piitsuussusermut uuttuutit nunanut avannarlernut naleqqiullugit qaffasinnerupput, takukkit titartakkat 6.4 aamma 6.5.
Titartagaq 6.4 Gini-koefficientit nunani avannarlerni aamma EU-mi
Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/INNIU101, EU-SILC aamma Nordisk Ministerråd
Titartakkami 6.5-mi takunetiineqarpoq isertitat medianiata 60 pct.-iat tunngavigalugu piitsuussusermut qanissuseq. Titartakkami takuneqarsinnaavoq, nunat takutinneqartut akornanni Kalaallit Nunaanni piitsuussusermut qanissuseq qaffasinnerusoq. Sverigimi piitsuussusermut qanissuseq EU-mi qaffassissutsip assigivaa, kisianni Islandimit, Norgemit Danmarkimiillu qaffasinnerulluni, titartagaq 6.5 takuuk.
Titartagaq 6.5 Nunani avannarlerni aamma EU-mi piitsuussusermut qanissuseq
Malugiuk: Kalaallit Nunaannut kisitsisit kisitsisaagallarput. Piitsuussusermut qanissuseq ROP60 tunngavigalugu ersersippaa ilaqutariinni isertitat medianiata 60 pct. ataallugu isertitallit inuit akornanni amerlassusaat pct.-inngorlugu.
Najoqqutaq: https://bank.stat.gl/INNIU101, EU-SILC aamma Nordisk Ministerråd
Nunat tamalaat akornanni sanilliussineq mianerisariaavoq. Nunat tamarmik The European Union Statistics on Income and Living Condition (EU-SILC)-imi naligiinnginnermut naleqqersuutit maleruagassat malinniaraluaraat, assigiinngisitaartumik periuseqarsimasinnaasarput. Kalaallit Nunaanni aamma Danmarkimi isertitat positiviusut aamma negativiusut tamaasa naligiinnginnermik misissuinermi ilanngussimavaat, nunat ikittuinnaat taamaaliorsimapput. Taakku saniatigut Kalaallit Nunaanni aalisarneq piniarnerlu pissutigalugit aningaasat atunngikkaluarlugit nalilinnik peqartarneq, isertitat pillugit kisitsisitigut paasissutissiornermut ilanngunneqanngillat.
6.3 Ilaqutariit meerartallit akornanni isertitat assigiinngiiaarneri
Immikkoortumi uani saqqummiunneqarpoq immikkut naatsorsuutit, ilaqutariit minnerpaamik 18-it ataallugit ukiulimmik meerartallit isertitaasa Gini-koefficienti atorlugu naatsorsorneri. Immikkoortumi 6.1-imi allaaserineqartoq malillugu naatsorsorneqarput.
Titartakkami 6.6-imi takuneqarsinnaavoq sanilliussinermi Gini-koefficientip ineriartornera, ilaqutariit meerartallit Gini-koefficientiat nuna tamakkerlugu Gini-koefficienti malillugu ingerlasoq. Gini-koefficientimik naatsorsuinermi ilaqutariit meerartallit appasinnerullutik inissisimapput, ilaqutariit meerartallit akornanni isertitat nuna tamakkerlugu isertitaniit assigiinnerusumik agguarneqarput.
Ilaqutariit meerartallit akornanni Gini-koefficienti 2008-mi qaffariarpoq, ilaqutariit meerartallit akornanni kingingassut annertusisimasoq taamaasilluni takuneqarsinnaavoq. Ukiumi pineqartumi ilaqutariit akornanni nikingassut millisimagaluarpoq. 2008-mi ilaqutariit meerartallit isertitaasa nikinganerulersimanerannut pissutaasinnaavoq ikiorsiissutit akileraarutaasussaanngitsut annikinnerusimaneri 2007-imut aamma 2009-mut naleqqiullugit.
Ilaqutariit meerartallit akornanni isertitat nikingassusaat 2020-mi annikillivoq, Kalaallit Nunaanni ilaqutariit tamakkiisumik isigalugit isertitaasa nikingassusaat annertusisoq, takuuk titartagaq 6.6.
2020-mi ilaqutariit akornanni isertitat nikinganerat annikillivoq, akerlianik nunami tamarmiusumi ilaqutariit akornanni isertitat nikinganerat annertuseriartoq, titartagaq 6.6. takuuk.
.
Titartagaq 6.6 2002-miit 2020-mut Gini-koefficienti
Najoqqutaq: Ilaqutariit isertitaasa nalunaarsuiffianni immikkut nalunaarsukkat.